GEZOCHT: APOTHEKER SPECIALIST INSTELLINGEN I.O.

Als je deze titel boven je vacature zet komen er waarschijnlijk weinig jonge apothekers op af. Want dat je je kunt specialiseren in instellingsfarmacie is zeker in de opleiding van apothekers nog een onderbelichte mogelijkheid. En daar wil TOP Instellingsapotheek Vlaslant verandering in brengen want als het aan apotheker Manon Snels ligt, komt instellingsfarmacie op de kaart, naast openbare- en ziekenhuisfarmacie. Want instellingsfarmacie is een specialisatie, dat doe je er niet even bij. 

Hoe het Vlaslant is gelukt om de vacature instellingsapotheker i.o. invulling te geven en wat het verschil is ten opzichte van een Openbaar Apotheker lees je in deze TOPIC. 

Dubbel specialiseren

Manon Snels is beherend apotheker van Instellingsapotheek Vlaslant in Valkenswaard. Het team van 10 farmaceutisch deskundigen levert farmaceutische zorg aan 5 instellingen waaronder Verpleeg- en verzorgingshuizen met somatische- en revalidatiezorg, woongroepen met verstandelijk beperkten en gehandicaptenzorg. Manon is tevens erkend ApothekerOpleider en in die rol per 1 februari voor apotheker in opleiding (ApIOS) Hester Evering.

De route die Hester naar de opleidingsapotheek heeft geleid, is opvallend. Want opgegroeid in het Oosten van het land, is ze na haar studie in Groningen, 260 km naar het Zuiden verplaatst en aan de slag gegaan in het Brabantse Valkenswaard, onder de rook van Eindhoven. Hester heeft specifiek gezocht naar een opleidingsapotheek waar zij zich dubbel kan specialiseren. Als openbaar apotheker in de opleiding èn als instellingsapotheker in het werkveld.

Het verschil?

Op de vraag wat dan het grote verschil is tussen openbaar apotheker en instellingsapotheker, geeft Manon een helder antwoord. Als instellingsapotheker zie je de patiënten niet. En dat maakt een groot verschil in de communicatie. Want waar je in de openbare apotheek direct de vraag aan de patiënt kunt stellen (aan de balie, telefonisch, via mail of app), gaat het bij de patiënten in instellingen via de arts en de zorgprofessionals. En dat vergt een andere aanpak. Daarbij komt dat de zorgvraag bij patiënten in een instelling vaak complexer is, zeker bij verpleeg- en verzorgingshuizen.

De opleiding tot apotheker, relevante arbeidsmarkten en carrièredagen zijn voornamelijk gericht op een toekomst in de openbare apotheek, de ziekenhuisapotheek of de farmaceutische industrie. De instellingsfarmacie is nog onderbelicht en dat is jammer want alleen al de TOP Instellingsapotheken leveren de farmaceutische zorg aan ruim 50 instellingen (V&V met/zonder revalidatie, Gehandicaptenzorg​, GGZ en Privéklinieken) met ruim 15.000 patiënten. Gelukkig komt Hester komt via een stageopdracht in aanraking met instellingsfarmacie en dat heeft meteen haar interesse.

Complexere en uitdagende vraagstukken

Hester is sinds september 2022 werkzaam bij Vlaslant en tot nu toe vindt ze instellingsfarmacie een leuke uitdaging. Juist de combinatie is heel interessant, als openbaar apotheker ben je bezig met de individuele patiënt aan de balie, als instellingsapotheker zorg je voor de patiënten die verblijven in of verbonden zijn aan instellingen. De casussen zijn vaak complexer en juist die wekken de interesse van Hester. Het is vooral wennen aan de nieuwe werkwijze; want hoe verloopt de communicatie als je niet direct contact hebt met de patiënt en waar haal je de informatie vandaan? ‘Soms denk ik: dit zou ik dus vragen aan de patiënt zelf als die aan de balie staat, maar omdat je bij de instellingsapotheek geen patiënten ziet, is dat niet mogelijk, dus met wie overleg je dit dan? En je krijgt echt andere vragen dan in de openbare apotheek. Bijvoorbeeld de vraag over het indikken van een suspensie of over de inhoud van capsules, die de patiënt niet wil inslikken.’ De uitdaging voor Hester op dit moment is om die vraagstukken zelf op te kunnen lossen.

Wat heeft iemand nodig?

Als ApothekerOpleider binnen de erkende opleidingsapotheek Vlaslant heeft Manon de taak om ‘de ApIOS te begeleiden in de groei en ontwikkeling als openbaar apotheker en de ApIOS te helpen om barrières in de persoonlijke ontwikkeling te slechten’. Of in Manon’s woorden: Hester enthousiast te maken voor alles wat het openbaar apothekerschap omvat, wat er procesmatig speelt binnen de openbare apotheek en specifiek bij de instellingenapotheek. Manon ziet het als haar persoonlijke uitdaging om zeker in de startfase van de opleiding af te tasten wie haar ApIOS is als persoon. Wat heeft diegene nodig, waar zitten de (nog te ontwikkelen) competenties, hoe, waar en op welke momenten kan ik de ApIOS faciliteren om een goede (instellings)apotheker te worden. ‘Ik vind het mooi om tijdens het opleidingstraject de ontwikkeling te zien van een individu, van mezelf, van het team en van onze hele organisatie’, aldus een bevlogen Manon.

Stap 1: de dagstructuur

Elke apotheker in opleiding voor specialisatie wordt eerst praktisch ingewerkt. Het eerste doel is om de dagstructuur (de lopende gang van zaken) meer te leren kennen, je draait mee in de rol als assistent(e) zodat je weet wat dat inhoudt. Je leert om dagapotheker te zijn, je bent de vraagbaak voor het team, je leert zelfstandig problemen op te lossen, structureel en ad hoc als niet anders kan. Daarna komt de deep dive, je leert de medicatiereviews samen met de arts in de instelling uit te voeren. Je leert werken met het gebruiksvriendelijke Medimo wat heel anders is dan het ApotheekInformatieSysteem. Je leert alle facetten en het hele netwerk rondom het geneesmiddeldistributieproces, dat bij iedere instelling met een eigen doelgroep patiënten en een eigen cultuur toch weer net anders is, en zo heeft iedere instelling een andere aanpak nodig.

Vandaag antwoord? Dan bellen.

De communicatie over de zorgvraag van de patiënt gaat dus wezenlijk anders dan in de openbare apotheek en daarom wordt extra aandacht gegeven aan de manier van communiceren met de artsen en met zorgprofessionals van de instelling. Het zijn vaak grotere organisaties dus de eerste klap is te leren wie waar te bereiken is en op welke manier dat het meest efficiënt gaat. Manon heeft een eenvoudige stelregel: wil je vandaag een antwoord: dan bel je, kan het antwoord een aantal dagen wachten, stuur dan een berichtje. Afhankelijk van wat je wil weten kun je ook bij de zorg terecht. De zorg weet veel over de dagelijkse praktische kant van de patiënt. Soms werkt het beter als medicatie gemalen wordt bijvoorbeeld bij moeilijk kunnen slikken of soms is de kleur van een tabletje reden om niet te slikken, dan kijken we naar een alternatief.

Mee op pad

Iedere instelling heeft eigen waarden, een eigen cultuur en dat leer je alleen door de apotheker in opleiding mee te nemen naar de instelling zelf, mee te nemen naar de verschillende overleggen waar je als apotheker bij zit bijv. FTO, Geneesmiddelcommissie en de Kwaliteitscommissie. Dan ga je ook proeven welke graad van zelfstandigheid je krijgt, bij wie je moet zijn als je ergens mee aan de slag wilt gaan. Hoe je mensen enthousiast kunt maken.

Inmiddels heeft Hester twee instellingen bezocht, een voor verstandelijk gehandicaptenzorg en een met ouderenzorg. In beide locaties heeft ze de noodvoorraad gecontroleerd. Het bleek nuttig want ze heeft nu al meer inzicht gekregen in het verschillend assortiment van de instellingen, het medicatiegebruik vanuit de noodvoorraad en het belang van bepaalde geneesmiddelen hierin. En dat is bij beide instellingen echt maatwerk. En ze merkt op dat je in de apotheek niet doorkrijgt als iets, om welke reden ook, toch niet uit de noodvoorraad wordt gehaald.

Creativiteit als competentie

Instellingsfarmacie is een andere tak van sport. Ik vraag me af of het competentieprofiel voor een instellingsapotheker dan ook anders is als voor een openbaar apotheker. Manon geeft aan dat ze voor het hele apotheekteam, van bezorger tot apotheker, bovenal op zoek zijn naar enthousiastelingen. Bevlogen medewerkers die de dingen zien, die verder kijken dan hun neus lang is en verbeteringen aandragen. In hun eigen werk, voor de cliënten van de apotheek en in de samenwerking met andere zorgprofessionals.

‘En specifiek voor de instellingsfarmacie vragen we om een apotheker die energie haalt uit farmaceutisch inhoudelijke vraagstukken, die de complexiteit van de zorgvragen leuk vindt, die van praktisch aanpakken houdt en creativiteit bezit om zorg op maat te leveren. Die de processen door heeft en daar mee bezig wil gaan, hoe loopt het, hoe kan het beter, waar worden de cliënten, patiënten en medewerkers blij(er) van’.

Meer kenbaarheid en aandacht

TOP Instellingsapotheek wil meer kenbaarheid geven aan instellingsfarmacie als specialisatie. En dus zou er meer aandacht voor moeten zijn gedurende de opleiding tot openbaar apotheker. En daarin wil TOP Instellingsapotheek meedenken, dat kan op veel manieren. Te beginnen bij de stageplekken. Apotheek Vlaslant is een stageapotheek, studenten kunnen een aantal dagen meekijken en dan krijgen ze naast de openbare apotheek ook een kijkje in de keuken van de instellingsapotheek. Voor de meeste studenten gaan de ogen open, ze vinden het wel interessant geeft Manon aan.

Het meer profileren van instellingsfarmacie bij de opleiding staat op de agenda voor de volgende ledenvergadering, dit jaar gaan we daar verdere invulling aan geven.